E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.

Dande ta un cantica y un ritmo di origen Africano cu ta wordo toca na Aruba den temporada di fin di aña cas pa cas na forma di serenata.

Dande

Historia editá

E historia di dande ta wordo conta den diferente manera, pero e pregunta ta keda di unda a bin cu Dande. Algun ta bisa cu e origen di dande ta e tambu cu catibonan for di Corsou cu a bay biba na Aruba. E dande, ku originalmente tabata dande di tambu tin tur e caracteristicanan di musica africano cu nos ta topa den Caribe. Probablemente e custumber di cana cas pa cas a nace despues cu catibonan a haña nan libertad na Aruba aña 1863.

E instrumentonan cu ta wordo uza hopi bes tabata wiri y tambor. Pa finalisa den e grupo, 1 cantante ta compaña e instrumentonan. Chapi tambe a wordo uza pa haci e ritmo di dande, di cua tabata manera un wiri.

E unico grupo na Aruba cu ta toca awendia e dande di tambu ta e grupo "Sodo y Cuero".

Despues di tiro e grupo di dande tabata sali bay toca unda cu nan tabata stop te dia di tres Rey. Esaki ta kiermen cu pa casi 1 siman nan no tabata yega cas. Esaki ta pasobra antes e casnan tabata ta hopi leu di otro y e grupo mester a cana hopi. Tin tabata bay cu burico pa asina por a yega na diferente cas canta. Asina cu nan yega na e cas, e porta ta sera y nan ta cuminsa canta. Ora cu doño di cas habri porta y invita nan pa drenta, e ora nan ta haci esey. Prome cu e cantica termina e grupo ta bay pafo, unda cu despues e doño di cas ta invita nan pa asina duna nan algo. E bieunan tabata conta cu nan tabata contento di mira hobennan yega cas pa canta.

E prome dande graba na Aruba riba disco 78 tabata na aña 1954. Esaki tabata e dande di "Mo Tito y su Conhunto Folklorico Arubano". E promer cantante di e dande pa Conhunto Folklorico Arubano y riba disco 78 ta su ruman homber Leoncio "Mo Joonchi" Rudolf Croes (tata di Maiky Croes y abuelo di Hildward Croes). E studio di grabacion, "Aruba Recording Company" (A.R.C) tabata di Padu Lampe y Rufo Wever, cu tawata carga e seyo di "Padu".

Otro agrupacionnan popular di dande ta Grupo di Betico (Betico y su grupo) y Vicente Tromp y su Tipico del Campo.

Letra di Dande editá

E cantante ta canta e cabes di cas, antes tabata e homber pero awo por ta e muhe, despues e casa y yiunan. E letranan di dande ta sagrado. Dande ta un mensahe di Dios pa e cas y famia. Antes e letranan di dande ta pidi bendicion na humildad, cosecha y hopi mas. Pero awendia como cu dande a bira mas moderno e letranan tambe ta cambia. E ritmo di dande ta uno suave y no lihe manera ta wordo toca durante festival. E letranan di dande tin di haber cu humildad, y no pa hinca politica den dje.

Ehempel:
Refrein
Ay nobe


Oh Dande bon aña nobo tur mi shonnan

Oh Dande specialidad di aña nobo
Oh Dande prosperidad di aña nobo
Oh Dande bendicion di aña nobo
Oh Dande bendicion a yega bo porta
Oh Dande lanta ariba ricibie'le
Oh Dande ricibi bo aña nobo
Oh Dande aña nobo y bida nobo
Oh Dande ma bin pa saluda bo
Oh Dande lanta 'riba saluda nos
Oh Dande Biba biba aña nobo
Oh Dande Biba biba aña nobo

Dande a bira mas moderno editá

Poco poco Dande a cuminsa bira mas moderno, unda cu mas instrumento a cuminsa ta wordo uza, pero e palabranan tambe ta wordo cambia. Algun di e instrumentonan aki ta cuatro, violin, maraca, mandolin, guitara, acordeon of marimba, pero no instrumentonan electronico.

Dunamento di placa editá

Den pasado despues cu e gruponan a caba di canta nan ta wordo invita pa e doño di cas pa drenta paden pa asina nan haya sea un drigidek of algo otro pa compaña e grupo durante nan paranda. Tambe nan tabata ricibi un kelki chikito di ginger. Pero poco poco, esaki a cambia y awor ora e cantante ta canta e persona y dun’e bendicion e famia ta pone placa den e sombre di e cantante.

Festival di Dande editá

Na aña 1973, tabata tin varios persona preocupa cu e hecho cu e tradicion di dande tabata bayendo perdi.
Door di esaki a tuma e iniciativa pa cuminsa organisa un festival di dande. Awendia tur aña na Aruba tin un festival di dande den cua ta scohe un Rey y ultimo añanan tambe un Reina di Dande.
Dande a gana enorme popularidad e ultimo cuarenta aña. E festival di Dande aki ta wordo organisa tur aña bao iniciativa di Harry Croes (1948-2023), caminda ta corona e Rey y Reina di Dande. Apesar cu hopi ta keha cu e Dande a bira mas comercial, awendia ainda tin e tocamento di cas pa cas. Desde 2001 ta organisa tambe e categoria infantil y hubenil den un festival apart. Popular cantantenan di dande y ganadornan di festival di Dande:

  • Edjean Semeleer, ganador varios bes di e festival di Dande. Corona como "Rey di Reynan".
  • Vicente Tromp y su Tipico del Campo, ganadornan varios bes di e festival di Dande.
  • Oslin Trimon, a gana e festival na un edad hopi hoben.
  • Jeffrey Kelly, ganador varios bes di festival di Dande.
  • Robert Maduro (y su alma folklorico), ganador varios bes di festival di Dande.
  • Gilbert Feliciano, ganador varios bes di festival di Dande.

Corsou editá

Na Corsou antes tabata canta un tambu cu e siguiente texto:
Inobo dande, bon aña dande.
Awe ta dia hunga laga bai.
Inobo dande, ana nobo a drenta tera.
Inobo dande.' Bo mama dande"
Bo wela" dande dande"'

Pues na Corsou tambe tabata conoce dande antes. No ta conoci cu tabatin un forma di dande na Boneiro antes.