E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.

Gloukoma ta un malesa ku tin di haber ku e preshon den wowo. Tur hende tin preshon den wowo pa e bala di e wowo por funshoná bon i keda nechi rondó. Ora e preshon di wowo ta demasiado haltu e ta trese sierto strukturanan den wowo ku ta kuminsá haña defekto. Den e kaso spesífiko aki, e nervio di wowo. Dor di haña daño e ta kuminsá afektá e bista. Na promé lugá e ta afektá e kampo visual i den un etapa mas avansá e ta stroba e persona di wak skèrpi. Tin kaso kaminda e persona ku ta sufri di e malesa aki ta asta pèrdè su bista.

Gloucoma
class of disease
Supkategoria dinose desease, disease Editá
Health specialtyophthalmology Editá
Genetic associationSRBD1 Editá
WordLift URLhttp://data.medicalrecords.com/medicalrecords/healthwise/glaucoma Editá
ICD-9-CM365, 365.9, 365.89 Editá
ICPC 2 IDF93 Editá
NCI Thesaurus IDC26782 Editá

No nesesariamente preshon di wowo haltu ta nifiká ku bo tin gloukoma. Pero e chèns ta grandi ku bo por sufri di e malesa aki despues. Bo ta sufri di e malesa aki solamente si bo tin daño na e nervionan di wowo. Den wowo di un persona tin un líkido, esaki no tin nada di haber ku e awa di wowo ku ta sali ora bo ta yora. E estado di preshon den wowo ta wòrdu determiná pa e líkido aki. Si un kanal ku e líkido aki ta usa pa sali ta blòkiá por ta motibu pa un preshon haltu. No ta tur persona por tolerá e mesun nivel di preshon den wowo. Un preshon ku ta haltu pa un persona, por ta normal pa un otro. Esaki ta dependé kuantu preshon bo nervionan di wowo por soportá. Ta p’esei ta importante pa bo bishitά un dòkter di wowo pa bo sa kua ta bo nivel normal.

Tipo di gloukoma editá

Un tipo partikular di gloukoma ta esun kaminda e preshon di wowo ta práktikamente normal pero tòg ta hasi daño na e nervio óptiko. Esaki mayoria biaha ta wòrdu kousά dor di sirkulashon malu òf pober di sanger pa e nervio óptiko. Un otro tipo di gloukoma ta kaminda e konstrukshon di wowo ta di tal manera ku e salida di e líkido ta hala sera den un tempu kòrtiku kousando gloukoma agudo. E fenómeno aki ta bai kompaña pa bista nublά, wowo kòrá doló di kabes, sakamentu, walmentu di stoma i ta rekerí tratamentu rápido.

E forma króniko ta aparesé mas tantu i den un fase trempan no tin muchu difikultat pa trat’é. Personanan ku no por wak leu ku glas i brel plùs stèrki tin mas chèns di haña e gloukoma ku preshon haltu den wowo.

Masha tiki persona ta nase ku gloukoma, pero e por presentá na kualke edat. Gloukoma por aparesé tambe pa motibu di otro malesanan di wowo. Den un kaso asina ta yam’é gloukoma sekundario. E forma di gloukoma sekundario, ta presentá serka e persona ku ya tabatin un problema promé i a konsekuensia di e problema ei e por haña gloukoma. Por ehèmpel un persona a haña sla na wowo; un bludumentu na wowo, i esei ta pone ku e preshon di e wowo ta sali for di su balanse. E preshon ku ta muchu haltu, por kousa daño e ora ei.

Meskos ku preshon di kurpa, tin ku kontrolá e preshon di wowo tambe, pa evitá ku e no ta kousa daño i den e kaso aki siegedat. Siensia ainda no a yega na un forma pa kura e enfermedat aki. E forma di trat’é ta dor di kontròl i prevenshon.

Si un persona tin’é kaba, e punto primordial ta pa baha e preshon kaminda e ta demasiado haltu. Bah’é na nivelnan normal p’asina e no haña chèns di kousa mas daño. E forma mas konosí pa trat’é ta usa gotanan, pa baha e preshon di wowo i tené na nivel normal.

Síntomanan di gloukoma editá

 
Gloukoma den wowo drechi

Ora bo tin e enfermedat aki bo no ta sinti nada ku ta atvertí bo. E enfermedat aki ta traishonero, pasombra ora ku e preshon ta haltu òf demasiado haltu, e no ta duna ningun señal òf síntoma ku e hende por sinti algu, di manera ku e por akudí mesora na un dòkter di wowo. Ta ora e preshon ta hopi haltu òf pa hopi tempu haltu i a kuminsá kousa daño na e wowo, e ora ei numa e persona ta bishitά dòkter di wowo pa wak kiko ta pasando i ta hañ’é konfrontá ku e malesa di Gloukoma. Ora e preshon di wowo ta demasiado haltu, e persona por haña doló di wowo, su kurpa ta kibra i e ta kuminsá wak “wazig”, esta wak korona rondó di pera di lus. Debí di e síntomanan aki, e persona ta bai dòkter. Pero den un prinsipio si e preshon ta haltu, e persona no ta sinti nada.

Grupo di riesgo editá

En prinsipio tur hende por haña gloukoma. E faktornan mas importante ku por okashoná gloukoma ta:

  1. Preshon haltu den wowo
  2. Presensia di gloukoma den famia.
  3. Edat, segun edat ta subi, e chèns pa gloukoma presentá ta oumentá.
  4. Uso di sierto remedi òf gotanan pa wowo.
  5. Aksidente ku wowo

Insidensia na Kòrsou editá

Algun aña atras a hasi un estudio na Kòrsou pa sa kon salú Kòrsou ta. Un di e tres problemanan prinsipal ta gloukoma, kaminda a kalkulá ku mas òf ménos 9% di e poblashon di Kòrsou ta sufri di e enfermedat aki. Di kada 100 hende, 9 tin e enfermedat aki. Asta t’asina ku a saka afó ku di e 9 nan, 3 no sa ku nan tin e malesa aki. Pues 4% ta konosí i ta bou di tratamentu, pero na mes momentu tin 3 di nan ku no sa mes ku nan tiné t’e pa nan ta bou di tratamentu. E malesa ta primordialmente di adulto (40 aña) bai ariba. Muchanan tambe por tin’é i asta nan por nase kuné. Pero e ora ei ya ta problemanan kongenital, ke men a nase ku sierto fayo di “fábrika”, i dor di esei nan tin e malesa gloukoma. Si bo mayornan ta sufri di e malesa aki, i bo ta bisti brel, bo mester akudí na un dòkter di wowo. Parti di e saminashon di wowo ku dòkter ta hasi ta midi e wowo i semper e dòktor ta hasi pregunta, entre otro: si den famia tin hende ta sufri di e malesa aki. Di mes e ora ei e dòkter ta mas atento pa midi preshon di wowo i saka otro detayenan. Pasombra e personanan aki tin e riesgo di bin sufri di e malesa aki.

Tratamentu editá

E problema di mas grandi di gloukoma ta ku e parti final ta unu dramátiko, e persona por bira siegu. I e persona ku bira siegu t’e ainda siensia no por lag’é mira bek. Pió ainda siensia no tin un forma di trata e problema pa kur’é. Pues una bes e persona tin gloukoma e ta keda sufri di dje. E úniko kos ku e por hasi ta forma di tratamentu preventivo.

Si e gota no yuda e ora ei ta bai “laser” e wowo. Meta di esaki ta pa kontrolá e preshon. Si “laser” no yuda e ora ei ta operá e wowo. Meta di operashon di e wowo ta pa kontrolá e preshon di e wowo. Si unabes e wowo a sufri sierto daño kaba dor di gloukoma, no por drecha esei ni dor di remedi, ni “laser” ni operashon.

Un di e motibunan prinsipal ku hende ta bira siegu ta pa motibu ku e no ta usa remedi, no ta bai kontrolá i no ta mantené su mes na kontròl. Pasombra hopi biaha e hende ta pensa ku ta pa dòkter nan ta hasi e tratamentu. Banda di esei tin hende ta sufri di gloukoma di forma hopi agresivo. Ni maske ki tratamentu, ni maske kiko bo hasi, ta komo si fuera e wowo a disidí ku “no, mi kier bira siegu”

Si e persona a nase ku e faktor genétiko kaba, no por evitá e malesa aki. Si ta via e forma sekundario, tin ku evitá di haña sla na wowo. Diabétis tambe por ta funesto p’e malesa aki. Si tin diabétis kompliká, por haña e forma sekundario di gloukoma.

Ku “laser”-mentu lokual ta hasi ta stimulá e wowo i trata e área kaminda e wowo ta saka e awa di wowo pa e bolbe trata di forma adekuá. Di forma aki ta logra di restablesé balanse di e wowo. E operashon ta mesun kos ku e lasermentu, solamente e ta habri e wowo. E laser no mester kòrta habri, ta algu ku por hasi na poliklínika. Pues riba mesun dia e hende por bai kas. Ora hasi operashon, tin di kòrta i traha den e wowo. Tin riesgo di bludumentu den wowo tambe, miéntras e rekuperashon ta tuma un tempu largu.

Gloukoma ta un malesa óptiko ku ta difísil pa detektá. Ningun tipo di gloukoma no ta kurabel. E solushon pa e malesa aki ta tratamentu pa kontrolá e malesa. Gloukoma por ta kousa di preshon den wowo òf simplemente pa motibu di faktornan genétiko, ku otro palabra for di nansementu. Na momentu ku tin gloukoma den famia ta rekomendabel pa kontrolá e preshon di wowo kada temporada pa asina prevení ku ta detektá e gloukoma ora ku ya e la avansá kaba. Pa motibu ku e síntomanan di gloukoma no ta visibel na promé instante.

Link eksterno editá

Lista di fuente editá

  • Korant "Bo salu" , edishon 54 di aña 2006