Revolushon haitiano

rebelion di esklabonan den kolonia franses Saint-Domingue (1791)
E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.

E Revolushon haitiano (1791—1804) tabata un rebelion di esklabo na kolonia franses di Saint-Domingue, ku den mundu moderno tabata e promé rebelion eksitoso. Tradishonalmente historiadónan ta koloká su komienso tras di e seremonia di vudu na Bois-Caiman di dia 14 di ougùstùs 1791. Despues di 13 aña di konflikto armá, ku a resultá den miles di morto i emigrashon masal di kasi henter e poblashon blanku di e kolonia, esaki a resultá den fundashon di Haiti na 1804 komo susesor di e kolonia franses di Saint-Domingue. Den mundu nobo Haiti tabata e promé nashon pretu ku tabata liber, sinembargo e konfliktonan armá a keda sin mira un paro.

Revolushon haitiano
Parti diAtlantic Revolutions, French Revolutionary Wars, Latin American Wars of Independence Editá
PaisSaint-Domingue Editá
Lokalisá naSaint-Domingue Editá
Siguí pa1804 Haiti Massacre Editá
Fecha1 yanüari 1804 Editá
Fecha inisial14 ougùstùs 1791 Editá
Fecha final1 yanüari 1804 Editá

E revolushon aki a tuma lugá direktamente despues di e Revolushon franses. Tensionnan, ku tabata reina pa basta tempu kaba, a sali na kla dor di e revolushon franses. E rebelion tabata eksitoso dor di e fòrsa mayó di diessinku biaha mas tantu esklabo ku kolonistanan i dor di e astusia mayó di e esklabonan kompará ku e fransesnan. Banda di esei e fransesnan tambe tabata den guera ku Gran Britania i Spaña, pues Fransia mester a bringa na tres frente di guera. E revolushon mes a konsistí di dos guera. Dia 19 di novèmber 1803 general Jean-Jacques Dessalines, lider di e ehérsito di indígenanan, huntu ku Henri Christophe a pone Fransia, representá pa Rochambeau, kapitulá durante e bataya na Vertières. Rochambeau a negosiá pa un evakuashon di e isla tuma lugá dentro di 10 dia. Inmediatamente despues ku e fransesnan a bandona Haiti Dessalines a provoká un baño di sanguer bou di e poblashon blanku i miksto ku a keda, ku eksepshon di saserdote, mediko i tekniconan. E ta debolbe Saint-Domingue su nòmber indjan Haiti (Ayiti) i dia promé di yanüari 1804 a proklamá e repúblika na Gonaïves. Ku esaki a mira lus e promé repúblika liber di hende pretu na mundu.

Mira tambe editá

Literatura editá

  • Cyril L.R. James, The Black Jacobins. Toussaint L'Ouverture and the San Domingo Revolution, 1938
  • Michel-Rolph Trouillot, An Unthinkable History: The Haitian Revolution as a Non-event, den: Silencing the Past. Power and the Production of History, 1995, p. 70-107. ISBN 0807043109
  • David P. Geggus (red.), The Impact of the Haitian Revolution in the Atlantic World, 2001. ISBN 1570034168
  • Laurent Dubois, Les Vengeurs du Nouveau Monde. Histoire de la Révolution haïtienne, 2005. ISBN 9782915596137
  • Nick Nesbitt, Universal Emancipation. The Haitian Revolution and the Radical Enlightenment, 2008. ISBN 9780813928029
  • Jeremy D. Popkin, You Are All Free! The Haitian Revolution and the Abolition of Slavery, 2010. ISBN 9780521517225
  • Philippe R. Girard, Ces esclaves qui ont vaincu Napoléon. Toussaint Louverture et la guerre d'indépendance haïtienne (1801-1804), 2013
  • Alejandro E. Gómez, Le Spectre de la révolution noire. L'impact de la révolution haïtienne dans le monde atlantique, 1790-1886, 2013
  • Carolyn Fick, Haïti, naissance d'une nation. La Révolution haïtienne vue d'en bas, 2013
  • Julius S. Scott, The Common Wind. Afro-American Currents in the Age of the Haitian Revolution, 2018. ISBN 9781788732475
  • Jeremy D. Popkin, A Concise History of the Haitian Revolution, 2021. ISBN 9781405198219

Link eksterno editá