Wikipedia

User:Caribiana/Sandbox?Literatura - Kòrsou/Boneiru

< User:Caribiana

User:AlvienneLeal/sandbox - Enrique muller


Cornelis Brown (Shon Nene) Gorsira (☆ 22 januari 1848 na Kòrsou - † 10 augustus 1924 na ) por wordu konsidera e fundadó di e prome museo privá riba Kòrsou. Tambe el a importa diferente mata pa Curacao, entre otro e apledam: Descubridor di fosfaat riba Curacao.[1]

Biografia

editá

Cornelis Gorsira a nace dia 22 di januari 1848 na Kòrsou komo e yu mayó di Michael Brown Gorsira y Maria Catharina Maal y a fayece eynan na edad di 76 aña dia 10 di augustus 1924 (y no na 1926, manera De Pool ta skirbi).[2] Su welonan tabata Cornelis Gorsira i Anna Elisabeth Brown i Arnoldus Jacobus Maal i Maria Elisabeth Zimmerman. Cornelis senior a nasé na Kòrsou komo yu di Pieter Gorsira di Naarden, kende a establesé na e isla rònt di 1795.[2]

Na 1874, Cornelis Gorsira a deskubrí fosfato riba Seru Mesa i pa medio di akto fechá 27 di yanüari 1875, su tata, Michael Brown Gorsira, a kumpra e plantashon di Santa Barbara for di e doño di e tempu ei J.J.Naar. Dia 25 di mei di e mesun aña, Michael Brown Gorsira na su turno a bende un mitar parti indivisibel den e plantashi na Godden i eksaktamente un luna despues el a traspasá tambe e hür riba e plantashon pa Godden pa un periodo di 99 aña.


Premio Chapi di Plata, tambe konosi komo Premio Bienal Pierre Lauffer, ta un premio literario ku a wordu institui pa fundashon Pierre Lauffer na ana 1982 despues di su fayesementu. De stichting heeft zich ten doel gesteld elk jaar op 22 augustus deze "chapi di plata" uit te reiken aan een persoon die zich via zijn literair werk of taalkundige activiteiten gedurende minstens vijf jaar ten behoeve van het Papiamentu heeft ingezet.[1] Na de dood van Lauffer werd in 1981 de Fundashon Pierre Lauffer (Stichting Pierre Lauffer) opgericht.[6] De stichting heeft als doel om Lauffers werken te inventariseren, uit te geven en biografieën te laten schrijven over Lauffer, zodat zijn oeuvre in leven blijft. De stichting stelde ook de literatuurprijs "chapi di plata" in.[2] Uitreiking van de prijs vindt plaats op de geboortedatum van Lauffer: 22 di ougustus. De stichting heeft voor de Pierre Lauffer-prijs een chapi di plata (zilveren hak) gèkozen naar aanleiding van de derde strofe van het gedicht "Va no falta muchu mas" van Pierre Lauffer.[3]

De Pierre Lauffer prijs, die na de toespraken overhandigd werd, bestaat uit een 'Chapi di Plata', een zilveren Chapi, een symbool voor de liefde voor de landstaal. De steel van de Chapi is gemaakt van karawarahout, hout van Curacao. In het blad van de Chapi staat de inscriptie.[4] en een oorkonde.

Laureado

editá



Camille E. Baly (☆ Sint Maarten, 1936 ⁇ † 2012 na Sint Maarten) tabata poeta, eskritor i presentador. Den su obra, el a hasi hopi uzo di e historia oral di e pueblo di Bovenwindse. islanan di e antiguo Antilanan Hulandes. E tabata skirbi mayoria bia den Ingles, pero a duna tambe lo duna charla den Hulandes. El a sirbi pa hopi aña komo hefe di e departamento di Kultura i Educacion di e isla di Sint Maarten.

  • Hij was onderwijzer en hoofd van de Leonard Connorschool op Colebay.
  • zoon van Elsie Baly-Laveist
  • De heer Baly is plaatsvervangend lid van de Culturele adviesraad, en adviseur van het Sintmaartense Bestuurscollege voor onderwijs en culturele zaken.

Camille Baly Camille E. Baly (Sint Maarten, 1936 – Sint Maarten, 2012) was dichter, schrijver en voordrachtskunstenaar. In zijn werk maakte hij veel gebruik van de oral history van de Bovenwindse eilanden van de voormalige Nederlandse Antillen. Hij schreef voornamelijk in het Engels, maar gaf ook voordrachten in het Nederlands. Hij diende lange jaren als het hoofd van het bureau Cultuur en Opvoeding van het eiland Sint Maarten.

E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.


Philip Antonio (Fifi) Rademaker (☆ .... 1944 na Kòrsou) ta un poeta, artista visual, ilustrado. aktor i director di teatro, ......acteur, voordrachtskunstenaar, regisseur en schilder.

Bida i labor

editá

Philip Rademaker a lanta na Otrabanda nase na ... komo prome yu di Emiliana M.H. (Shon Mimi) Rademaker. Despues di a kaba na Radulphus College el a gradua komo maestro di skol i a bai traha den ensenansa. El a bandoná edukashon pa un posishon komo konsultante di invershon na Maduro & Curiel's Bank, mientras e tabata traha komo artista komersial. Despues di ocho aña di servisio el a kambia pa un sektor di publisidat fultaim ku K&E/CPV Advertising International na Curaçao i Trinidad & Tobago pa ocho aña mas durante kua el a kore e gamut di layout artist pa ilustradó pa fotógrafo i cineasta pa art director pa account executive pa creative director. Despues a sigui un periodo di seis aña komo direktor di publicidat i relashonnan públiko internashonal pa e Oficina di Turismo di Kòrsou, dirigiendo konsiensia di turismo lokal i supervisando kampaña den Merka i Kanada, paisnan di Sur Amérika i Karibe i Oropa; diesseis aña komo partnero i direktor kreativo di Kode Advertising & Public Relations i dos aña komo direktor kreativo di BlueC advertising.

Philip Rademaker ta kasá ku Rita Charlotte Soliana i nan tin dos yu, Philip Charles i Cristina Dolores.

Philip Antonio Rademaker ta tantu un artista profeshonal komo un artista tradishonal di Kòrsou. Profeshonal pa motibu di su karera laboral. Tradishonal pa motibu di e echo ku e tabata buska ekspreshon artístiko riba un nivel no monetario. Philip a nase i a biba i traha prinsipalmente na Kòrsou, i ta un maestro di formacion; el a asistí despues di a gradua na Radulphus College. El a bandoná edukashon pa un posishon komo konsultante di invershon na Maduro & Curiel's Bank, mientras e tabata traha komo artista komersial. Despues di ocho aña den invershon el a kambia na un trabou di publicidat full-time ku K&E/CPV Advertising International na Curaçao i Trinidad & Tobago pa ocho aña mas durante kua el a kore e gamut di layout artist pa ilustrador pa fotógrafo i cineasta pa art director pa account executive pa creative director. Despues a sigui un periodo di seis aña komo direktor di publicidat i relashonnan públiko internashonal pa e Oficina di Turismo di Kòrsou, dirigiendo konsiensia di turismo lokal i supervisando kampaña den Merka i Kanada, paisnan di Sur Amérika i Karibe i Oropa; diesseis aña komo partner i direktor kreativo di Kode Advertising & Public Relations i dos aña komo direktor kreativo di BlueC advertising. For di 1998 su konosementu íntimo di e idiosinkrasia di e poblashon lokal ta ser usá hopi biaha pa agensia lokal di PR i di reklamashon, mientras ku e ta aktua tambe komo un konsultante liber riba estrategianan di kampaña pa agensia gubernamental, partido polítiko, organisashonnan di servisio públiko, utilidat i kompania di komunikashon, komo fotógrafo, ilustradó di buki i copywriter, karikaturista i karikaturista.[1]

Su eksperensia profeshonal den kreatividat tambe a trese e den kontakto ku e ekspreshonnan artístiko tradishonal. Awor Philip ta pinta tur dia, tantu den stiel abstrak komo den stiel representativo. El a exhibi internacionalmente y su pinturanan por ser haya den coleccion den e islanan di Antillas Hulandes, Aruba, Cuba, Hulanda, Belgica, Venezuela, Mexico, Italia, Francia y Merca. E ta un actor di teatro desde 1964, ganando varios premio internacional, el a actua den varios serie y pelicula di television, Hulandes, Venezolano y Norte Americano, el a dirigi hopi obra di teatro y ta un co-fundador di e Thalia Theater Group. Pa mas ku 30 aña te ku 1990, e tabata e diseñadó prinsipal di kostimonan i floatnan den karnaval di Kòrsou. Philip Rademaker ta papia Papiamento, Hulandes. Ingles, Spaño, Frances y Portugues Brasileño y a publica ensayo, cuentanan corto y poesia.

Na un nivel mas personal, Philip ta kultivá bonsai, ta kolekshoná arma di punta, ta kushiná, ta lesa hopi i ta studia fenomeno di idioma i religion. E ta un Freemason (zie @: Vrijmetselarij), miembro di e English Constitution, e Royal Arch, e Mark Lodge y e Royal Ark Mariners, y bou di e Este di Hulanda di e Consistorie (Scottish Rite) y e ⁇ Hoofkapittel der Hoge Graden ⁇ .El a bandoná edukashon pa un posishon komo konsultante di invershon na Maduro & Curiel's Bank, mientras e tabata traha komo artista komersial. Despues di ocho aña den invershon el a kambia na un trabou di publicidat full-time ku K&E/CPV Advertising International na Curaçao i Trinidad & Tobago pa ocho aña mas durante kua el a kore e gamut di layout artist pa ilustrador pa fotógrafo i cineasta pa art director pa account executive pa creative director. Despues a sigui un periodo di seis aña komo direktor di publicidat i relashonnan públiko internashonal pa e Oficina di Turismo di Kòrsou, dirigiendo konsiensia di turismo lokal i supervisando kampaña den Merka i Kanada, paisnan di Sur Amérika i Karibe i Oropa; diesseis aña komo partnero i direktor kreativo di Kode Advertising & Public Relations i dos aña komo direktor kreativo di BlueC advertising.

Obra

editá
  • 2000 - Bos di Buriku (Donkey Bray)
  • 2006 - Otrabanda, un Poema Atemporal di Kòrsou (ku Sinaya Wolfert),

In 2009 Philip Rademaker had a solo exhibition in Landhuis Bloemhof with his material paintings, titled ‘Traces‘. The exhibition was opened by Mrs. Verele Ghering-Engels. Click here for the group exhibition Hòmbu in 2017. Na 2021 Philip Rademaker a risibi e Premio Cola Debrot pa literatura. The award is the highest acknowledgment in the cultural field issued by the Curaçao government.

(Curaçao, 1944) ta poeta, aktor, orador, direktor i pintor. Su poemanan ta sali na kla pa motibu di nan uso imaginativo i ornamentiko di Papiamento. Philip (alias Fifi) Rademaker a publiká poesia i a skirbi varios ensayo i relato kòrtiku. Na 2000 el a publica Bos di Buriku (Donkey Bray), cu trinta y shete poema, atrobe publica na 2008 den un edicion special pa scolnan secundario na Curaçao. Na 2006 e i Sinaya R. Wolfert a traha e buki di potret Otrabanda, un Poema Atemporal di Kòrsou, tokante un bario na Willemstad.[1]

E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.


Maria Diwan (☆ 30 di sèptèmber 1939 na Kòrsou) ta un poeta i eskritor di buki di mucha di Kòrsou.

Biografia

editá

Maria Diwan a bishitá St. Martinus i Maria College. For di 1956 Maria ta empleá komo sekretaria di gerensia na Curaçao Beverage Bottling Company.[2] For di aña 1988 Diwan tabata produktor di e programa radial Den kibrá di mardugá na Curom.

Na 2000 el a risibi e Tapushi Literario.

Obra

editá
  • dos kuenta den buki # 3 di Union Muhé Antiano (1979)
  • dos poema i un kuenta den Chimichimi (1979)
  • Solo ta sali p'abo tambe (1981/82?, buki di mucha)
  • un kuenta kôrtiku den Awa Fresku (1989)
  • Suspiro (1989, kolekshon di poema)
  • Gabriela i e simianan di felisidat (1999, huntu ku Ariadne Faries ì Diana Pinto).

check delpher voor meer info. Maria Diwan ta nase dia 30 di sèptèmber na Kòrsou. E ta bishitá St.Martinus i Maria College. For di 1956 Maria ta empleá komo sekretaria di gerensia na Curaçao Beverage Bottling Co. B.V. Maria ta produktor di e programa na radio Den kibrá di mardugá na Curom, for di aña 1988. Algun di Maria Diwan su obranan ta: dos kuenta den buki # 3 di Union Muhé Antiano (1979); dos poema i un kuenta den Chimichimi (1979); kuenta pa mucha Solo ta Sali p'abo tambe... (1981); un kuenta kôrtiku den Awa Fresku (1989); kolekshon di poema Suspiro (1989) i Gabriela i e simianan di felisidat (1999), skibí huntu ku Ariadne Fariesì Diana Pinto.[1]

E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.


Enrique Antonio Francisco (Henny) Muller, (☆ 1944 na Kòrsou - 2015) tabata un dosente, kontadó di kuenta, kitarista, kompositor, outor, lingwista i papiamentista di Kòrsou.

  • User:AlvienneLeal/sandbox

Enrique Antonio Francisco Muller (1944-2015), mihó konosí komo Henny, a nase na Kòrsou dia 4 di òktober 1944. Durante su bida el a fungi komo maestro di skol, kontadó di kuenta, kitarista, kompositor, dosente di Papiamentu i Hulandes, outor di prosa i poesia, lingwista, investigadó sientífiko di idioma papiamentu[2]. Su trabounan di investigashon riba tereno di papiamentu a kombertié den un papiamentista di taya ku gran outoridat[3]. Entre e lingwistanan ku a rekonosé Muller, por mira parti di trabou di Guillermo Rosario, den su remitido Dokter...![4]:

DOKTER ENRIQUE MULLER a logra

pone nos idioma ayá na Oropa

den un kashèt, di pómpa.

Ohalá, ku esei, nos pueblo komprendé

e balor grandi di loke, b'a kab'i atendé.

Lamentablemente dia 30 di aprel 2015, Enrique ta fayesé despues di a sufri un derame selebral e aña anterior. El a laga su esposa, Myrna Prens, dos yu hòmber Achim i Fabio i nan respektivo yunan atras.[5]

Historia di bida

editá

Karera

editá

Komo mucha, Enrique a bishitá skol básiko St. Thomas College. Despues su karera akadémiko a inisiá na Radulphus College, kaminda el a studia pa maestro di skol, opteniendo "Hoofdakte A i B".[6] Despues di esei el a traha di 1963 pa 1969 na Glorieux College.[5] Na aña 1969 el a bai studia Idioma i Literatura Hulandes na Universidat di Amsterdam. Na aña 1973 el a logra su "MO A" i "MO B" na mesun universidat. Di 1973 pa 1975, el a studia Lingwístika General.[6] Despues di esei el a regresá Kòrsou na 1975, kaminda el a traha pa 24 aña na Akademia Pedagógiko, dunando les di Hulandes.[7] Na aña 1983 el a bira dosente di Papiamentu. Durante añanan 80 el a realisá vários trabou, entre otro, e programa Papia Kòrsou na Radio Curom. Durante e programa e tabata analisá diferente kuestion i fenómeno lingwístiko ku e tabata skucha. Na aña 1989 el a doktorá ku su estudio transformashonal generativo di sintáksis di papiamentu, ku un tésis di mas ku 500 página.[3] Despues di doktorá, Muller a bai traha na Fundashon pa Planifikashon di Idioma, kaminda el a sigui hasi estudio i investigashon.[8] Pa su gran trabou desplegá, el a risibí un Chapi di Oro.[9]

Morto

editá

Despues di un periodo di 14 aña di malesa, Enrique a fayesé. Tur kos a kuminsá ku un doló di kabes. Despues a sali afó ku Enrique tabatin un tumor na su kabes i mester a hasi un operashon pa kita esaki na aña 2001. Tiki tiki su bista tabata bai mas patras komo resultado di e operashon hasí. Despues, na aña 2015, Enrique ta sufri un derame selebral i ta keda inválido. Su kurpa a keda bai patras te ku dia 30 di aprel 2015, Muller a bai sosegá.[5]

Trabounan realisá

editá

Banda di su trabounan diario komo maestro na skol/universidat i lingwista, Enrique a forma parti di diferente instituto kaminda el a duna su aporte pa enrikesé literatura na Kòrsou. Aki ta sigui algun instituto i e aporte di Enrique na esakinan.

Koningin Beatrix Kinderboekenfonds

editá

Na aña 1980, e tempu ei, Reina Beatrix a bishitá e islanan di Antia i a laga un suma konsiderabel di sèn pa dediká na un fondo pa buki di mucha pa promové lesamentu bou di hóben.[10] Despues ku Federatie Antilliaanse Jeugdzorg a repartí e suma entre e 6 islanan, a lanta Koningin Beatrix Kinderboekenfonds (KBKF) na Kòrsou na aña 1996. For di su fundashon, Enrique a fungi komo presidente di e instituto, te na su morto. Durante e periodo di 1997 pa 2011, Enrique a kontribuí ku 13 obra. Algun di e obranan ta kuenta original, tradukshon, adaptashon i fábula.[11]

Instituto pa Promoshon i Estudio di Papiamentu

editá

Muller tabata kofundadó, huntu ku Chila de Haseth, May Henriquez, Brenda Hasham, Maritza Eustatia, Silvio Jonis i Sidney Joubert, di Instituto pa Promoshon i Estudio di Papiamentu, IPEP.[12] Meta di e instituto tabata pa studia i stimulá papiamentu riba tereno lingwístiko, literario i edukativo. Na aña 1981, Universidat di Antia Hulandes (aktualmente Universidat di Curaçao) huntu ku IPEP a organisá un konferensia tokante papiamentu titulá Papiamentu: problema i posibilidat. Aki ekspertonan lokal i internashonal a duna introdukshon tokante idioma papiamentu, miéntras ku tabatin e posibilidat pa diskushon.[13] Despues e instituto akí a bira Instituto Raúl Römer.[14]

Instituto Alsa Papiamentu

editá

Tambe, Enrique a fungi komo miembro honorario di Instituto Alsa Papiamentu for di su inisio.[8]

Revista Kristòf

editá

Kristòf ta un revista sosialkultural ku a kuminsá na 1974. E revista ta trata prinsipalmente temanan sosialkultural ku ta relatá ku e pueblo antiano.[15] Komo miembro di redakshon di Kristòf, Enrique a kontribuí tantu ku redakshon di teksto komo artíkulo tokante papiamentu.[11]

Fundashon Pierre Lauffer

editá

Durante añanan 90 Enrique a fungi komo miembro di direktiva di Fundashon Pierre Lauffer.[16]

Komishon Himno Nashonal

editá

Na okashon di 80 aña di e himno nashonal di Kòrsou, Nos tera ta baranca, Bestuurscollege a bai di akuerdo pa ahustá e himno ku yudansa di un komishon bou di enkargo di Guillermo Rosario. A kuminsá ku e trabou na aña 1976[17] i despues di un aña i mei a rekonosé e kambionan, tantu den melodia komo letra, ofisialmente den Bestuurscollege. E komishon tabata konsistí di dos supkomishon: esun di melodia i esun di letra. Muller a forma parti, huntu ku Gilberto Doran, Isaac Mauricio, May Henriquez i Guillermo Rosario, di e supkomishon di letra.[18] For di aña 1978, e himno nashonal di Kòrsou ta karga e nòmber Kòrsou. Dia 26 di yüli 1978 a presentá e himno Kòrsou ofisialmente na pueblo di Kòrsou riba Brionplein.[19]

Publikashon propio

editá

Estudio di papiamentu

editá

Muller a publiká diferente obra kaminda el a hasi estudio tokante papiamentu. Predominante ta estudio tokante sintáksis di papiamentu.


Variants in the use of Papiamentu words: some directives concerning language planning: paper presented at 3rd biennial conference, Society, Aruba, 7-12 September 1980 (1980)[20]

Naar een papiamentstalige basisschool op de Nederlandse Antillen (1975)[20]

Papia Kòrsou (1982)[20]

Papiamentu and the search for a better community (1982)

Papiamentu problems and possibilities (1983)[21]

Some specific rules in the Papiamentu syntax, From native language to foreign language. In: Papiamentu problems and possibilities (1983)

Inleiding tot de syntaxis van het Papiamentu (1989)[21]

Verschuivingen in de woordenschat van het Papiamentu (1998)

Bista riba papiamentu (2006)[20]

Algun fenómeno den desaroyo di Papiamentu (2007)[20]

Akademia Pedagógiko Kòrsou, 16, 17 en 18 december 1980

Poesia

editá

Tambe el a publiká algun buki di poesia. Den su poesia por apresiá su amor pa naturalesa, motibu ku el a haña e nòmber poeta di naturalesa[22]

Libra (1973)[20]

Resina (1976)[20]

Impulso (1993)[23]

Buki pa mucha

editá

Seru Mesa (1976)[20]

Shon sapaté ta konta: un fábula di Jean de la Fontaine (1984)[21]

Fábula di Esopo (promé edishon 1984; di tres edishon 2005)[20]

Shon Totolika (1991)[20]

Kuenta folklóriko (1997)[20]

Ali Baba i mas kuenta folklóriko (2008)[20]

Wega ku sílaba (2009)[20]

Vruminga ku yuana Mier en leguaan (2010)[20]

Konsierto: Dediká na naturalesa (2004)[20]

Oda na solo (2007)[21]

Karta Kontentu: Wega ku sílaba (2008)[20]

Sin ni sikiera un welensali (promé edishon 1980; di dos edishon 1999)[24][20]

Músika

editá

Banda di obra literario i lingwístiko, Enrique a produsí músika. Den e obra Oda na Solo el a produsí 10 kansion kompañá ku un disko kompakto. E obra akí tabata dediká na Ruth Zefrin. Koro Copernicia tabata na enkargo di kanta e kantikanan i nan tabata kompañá pa kuarta i guitara. Tambe el a produsí e obra Kantika tin pa semper, kantá pa e koro hubenil De Oleander.[11]

Artíkulo

editá

Banda di buki publiká, Muller a skirbi artíkulo pa revista i korant. Dos revista ku ta resaltá ta Independiente i Kristòf.

Revista

editá

Independiente

editá

Algun artíkulo publiká den revista Independiente[25]:

Banko di Papiamentu: Konsonante Dòbel den Numeral

Banko di Papiamentu: Shake di Banana

Banko di Papiamentu: Un mosaiko di regla

Banko di Papiamentu: Algun konstrukshon di frase kurioso

Banko di Papiamentu: Dos den unu

Banko di Papiamentu: Tin tin i tin tin

Banko di Papiamentu: Kontrakshon

Kristòf

editá

Komo miembro di redakshon di revista sosiokultural Kristòf, Enrique a kontribuí tantu ku redakshon di teksto komo artíkulo tokante struktura di papiamentu.[11][26]

Algun artíkulo ku Enrique a publiká den Kristòf ta[25]:

Kristòf: III-4, Mas asentuashon i poesia na papiamentu.

Kristòf: IV-1, Nanzi's cue!

Kristòf: IV-2, Enkele opmerkingen over de 'no tin'-konstruktie

Kristòf: V-2, Plasa Nobo herinterpreteerd.

Kristòf: V-4, Variants in the use of Papiamentu words; Some directives concerning language planning

Kristòf: VI-1, Papiamentu and the search for a better comunnity. Rúbrika PAPIAMENTU

Kristòf: VI-2, John E. Reinecke (1904-1982)

Kristòf: VII-2, Mas tokante Bo i Bu

Kristòf: VII-3, E sufihonan -mentu i -shon

Enfasis

editá

Enfasis tabata un revista ku ta publiká tokante enseñansa. Schooladviesdienst (SAD) tabata na enkargo di esaki.[27] E siguiente lista ta algun artíkulo ku Muller a publiká.

Atenshon na Pierre Lauffer (1981)[27]

Junior

editá

Junior tabata un revista di korant Amigoe pa mucha di skol básiko. E tabata sali un biaha pa luna. Den dje por a haña teksto informativo, kuenta pa mucha, krusigrama, chiste, etc.[26] E korant pa mucha akí tabata publiká na papiamentu i hulandes. Despues di un pousa di 2 aña, Enrique, huntu Ronnie Severing i Ria Severing-Halman a retomá e trabounan i duna e revista un bida nobo na aña 1983.[28]

Korant

editá

Amigoe

editá

Enrique a fungi komo krítiko literario di bukinan ku publiká. E tabata skirbi reseña pa korant Amigoe[26]. Tambe el a publiká poema.

Krítiko literario
editá

Serie leesboekjes over Antilliaanse fauna Lezen wordt leren bij Hanny Lim (1977)[29]

Un busqueho riba origen di Papiamento: Jorge de Castro met oud nieuws[30]

Carrasquer, Vespers Loodzware en messcherpe poëzie[31]

,,Chinina-kome-lubida" Rake klappen in kinderverhaal Diana Lebacs[32]

Nieuw kinderboek van Diana Lebacs Papiamentse verhaal onaf[33]

Lof der duisternis: Gesublimeerde pijnen Jorge Luis Borges[34]

Verhaal van Elis Juliana Fantasie en werkelijkheid rond een cent[35]

Voorstudie niet rijp voor publikatie Woordenboek van Paul Brenneker[36]

Poëziedebuut van Carla van Leeuwen Tussen leven en leven[37]

Poema publiká
editá

Mundu (1978)[38]

Radio

editá

Partisipashon den diferente programa di radio pa papia tokante papiamentu.

Djadumingu mainta, Radio Curom, tópiko: Na kaminda pa skol básiko na papiamentu.[39][40]

Bondia Kòrsou, Radio Hoyer I, tópiko: Introdukshon di papiamentu komo lenga di instrukshon den enseñansa.[41]

Hubentud '70, Radio Hoyer II, tópiko: bentaha i desbentaha di papiamentu na skol básiko.[42]

Publikashon tokante Muller

editá

Amigoe

editá

Enrique Muller: Verademing voor Antillen[43]

Enrique Muller: 'doctor' Papiamentu[44]

Enrique Muller Zuiver Papiaments[31]

Kinderboeken, reseña tokante Sin sikiera un welensali[45]

Stimulerende studie over schooltaal: Geen beperking zoals Prins-Winkel of De Palm. Enrique wilt naar een papiamentstalige basisschool.[46]

Ingezonden E dia historiko[47]

E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.


Alvin E. Inecia, mihor konosi komo Tio Ali (☆ 4 di mart 1960 na Kòrsou) ta un kontado, poeta i eskritor di buki di mucha di Kòrsou.

User:Nachaira/sandbox Tio Ali originalmente yamá Alvin E. Inecia nase na Kòrsou dia 4 di mart 1960. E ta yu di Toni ku Bertha, ruman di Magali ku Errel. For di aña 1994 Alvin Inecia ta aktίvo komo Tio Ali. . Na kas i den bario, tur hende ta yam’é Ali. For di chikí tur loke tabatin di haber ku arte a yama su atenshon.Durante henter skol básiko Ali tabata promé pará den rei pa partisipá na tur loke tabatin di haber ku kanta i hasi komedia. E lès ku mas e tabata gusta ta obra di man. Semper ora puntra Ali kuantu e gusta aktuashon e ta kontestá: “Si mi por a traha mi kas riba un esenario, ei lo mi a biba”. Den su soño semper el a mira su nòmber skirbí riba bòrchinan grandi ku ta bisa: “E gran artista Alvin Inecia”. Na 1980 Alvin a purba haña un beka pa bai studia Arte, pero komo ta diploma di LTS e tabatin i no di MAVO, e kontesta tabata.: “Bai buska un diploma di MAVO ”. Awendia Ali ta gradisí Dios ku e no a bai pasobra na aña 1982 (dos aña despues) el a konosé Gysela Daal ku kende awendia e tin 29 aña felismente kasá. Nos ta papia aki di e sostenedó mas grandi di Tio Ali. E otro gran sostenedónan di Tio Ali ta nan dos yunan. Dia Gysela ku Ali a konosé otro tur dos a gusta nòmber di e otro. Alvin a primintí ku su promé yu muhé lo yama Gysela i Gysela tambe a primintí ku su promé yu hòmber lo yama Alvin. Bida a pone ku tur dos por a kumpli ku nan promesa pasobra na aña 1984 nan a kasa ku otro. Promé e pareha a kasa na rat i dia nan a hasi 25 aña kasá na rat nan a kasa na misa. E madrina ku padrinu di kasamentu tabata nan yunan Gysela i Alvin. Mientras tantu Papa Dios a bendishoná nan ku dos nietu (te ainda)ku nan stima sin fin .


Karera artístiko Ali su karera artístiko a kuminsá ofisialmente dia 12 di òktober di aña 1974, dia ku Grupo Folkloriko Flamboyan a sali ofisialmente ku un tremendo marcha di seú den bario di Tucacas. Ali a militá un tempu kòrtiku den e Grupo Hubentut di Antigua(?) ku tabata un grupo di kwadria dirigí pa señora Tela. Na aña 1976, ku 16 aña Ali a dirigí Grupo Nos Bandera ku a bira ganadó di un festival di baile folklóriko. Tambe el a baila i dirigí Grupo Nos Amistat di su primu Felix Girigorie. Otro grupo ku Ali a partisipá aden tabata Grupo Orketa Kultural dirigí pa defuntu Pachi Sprockel. Orketa Kultural tabata un grupo di baile, kanto i aktuashon. Klaru ku Ali a partisipá den tur tres disiplina, pero e disiplina prinsipal di Ali tabata baile. Ali tabata ko-protagonista di tur e dos obranan di teater ku e grupo a presentá bou di direkshon di defuntu Aina Kwidama. Un di e obranan tabata un komedia pa dia di mama ku Ali mes a skirbi. E promé presentashon rítmiko di Ali tabata pa Pachi Sprockel na su kumpleaños. E presentashon ei tabata un sorpresa pa tantu Pachi Sprockel komo pa miembronan di e grupo. Un sorpresa ku a dal asina duru ku el a bira parti di e repertorio di Orkesta Kultural.

Tambe Ali a lanta Grupo Pegasaya, kual tabata un grupo di kanto, baile, komedia i poesia ku nan propio músika bibu. Esaki no tabata pa mal kontentu ku grupo di Pachi pero pasobra tabatin mas hende ku kier a partisipá den arte I kultura. E grupo a duna nèt un show riba un dia di mama.

Entre aña 82 pa 84 Ali a dirigí un grupo di baile Folklóriko di mucha ku yama Grupo Kontentu. Pa mustra rèspèt e muchanan mester a yama Ali, Tio Ali. E presentashon mas grandi di Grupo Kontentu tabata na Tele Curaçao den e programa Tele Fiesta di Irma van der Biest (Tante Irma).

Na aña ’94, ora Ali a kumisá hasi show pa mucha el a skohe hustamente e nòmber Tio Ali ku el a haña den e Grupo Kontentu. Otro motibu ta ku Tio ta e famia mas serka di un mucha. Sea e ta ruman di e mama o tata, Tio tin trabou di protekshon i edukashon di su subrina ku kasi ta su yu.

Ali no a sigui desaroyá riba e tereno di baile pasobra mayoria hende den e gruponan di baile tabatin baile komo pasatempu mientras Ali kier a hasi esaki un trabou. Ali a disidí ku e ta bai buska algu pa hasi ku no ta dependé di otronan si e ta triunfá o no. Richard Hooi i su poesia rítmiko a bira sumamente importante den e logro artístiko aki. Tantu asina ku e promé i úniko propaganda ku Tio Ali a hasi den prensa a keda pagá pa Richard Hooi. Esaki a resultá di ta nèt e kos ku Ali tabatin mester pa kumisá un kareda artistiko independiente ku a alkansá su gran forma ku Tio Ali.

Via propaganda di boka pa boka Tio Ali a bira un gran èksito. Di e manera aki Ali a logra realisá su soño di bira un artista ku ta biba di arte aki na Kòrsou. Te awe Tio Ali ta un trabou i no un bèi djòp. E promé tokadó di tambú ku a kompañá Tio Ali pa hopi aña i te awe ora ta nesesario ta Raymond Justiana, kende Tio Ali a batisá ku e nòmber Òmpi Tio. Dia 12 di mei di aña 2014, Ali Inecia a kumpli 20 aña trahando komo Tio Ali.

Ali ta konosí pa bisti dashiki. Esaki ta un paña un tiki hanchu i di hopi koló. Tio Ali ta bisti kasi semper un karson blanku i na su pia un sandalia.

E ta rekonosí i atmirá pa mayornan, dosentenan i muchanan komo e tio di mas kreativo i edukativo den e ramo di entretenimentu pa mucha. Tio Ali ta hasi uso di diferente ekpreshon kultural manera músika di tambu, rima, kuenta, kantika i prinsipalmente poesia rítmiko.

Tio Ali ta perkurá pa den e mesun rosea ku e ta entretené e mucha, e ta eduká esaki. Ora hasi petishon, Tio Ali ta eduká e mucha di un forma rekreativo i dibertido. Por ehèmpel pa hasi e mucha konsiente di importansia di limpiesa i higiena, Tio Ali ta hasi uso di zonido y moveshon. Pues tokando kantando i bailando Tio Ali ta pasa e mensahe pa e mucha, hóben of mayor.

Tio Ali sa duna tayér i “training”. Tio Ali por duna por ehèmpel un 'training' di kon biba huntu ku otro den harmonia hasiendo uso di su instrumèntnan.

Pa hende grandi (60+),Tio Ali ta presentá komo sosten di aktividat terapia musikal. E ta traha tambe ku personanan ku tin un of otro desabilidat. Aparte di esaki, Tio Ali ta skirbi i konta kuenta, skirbi y deklamá poesia tanto suave komo rítmiko i ta skirbi i kanta kantika pa mucha prinsipalmente. Tio Ali a yega di saka CD di kuenta, poesia rítmiko kantika pa mucha..

Buki pa mucha Tio Ali a públiká e siguiente bukinan.

1987 - E kueru a kumisa ronka:

1989 - Den Skual:

1989 - Pas-Ku Kòrsou:

1990 - Di kurason pa kurason:

1991 - Sertifikado di Amor pa Mama.

2000 - Chòi a mua papa papa – E promé buki pa mucha i te ainda e ùniko di Tio Ali.

Kuenta, Poesia Rίtmiko i Kantika pa mucha Tio Ali a saka 6 'CD' di kuenta, poesia rítmiko i kantika pa mucha. Nan ta:

1.-Ora Mucha ta mucha, mucha mester keda mucha (Poesia Rítmiko i Kuenta)

2.-Kompa Yuana ta baila (Kuenta I Poesia Rítmiko)

3.-Tio Ali Ta Konta Atrobe (Kuenta, Poesia, Kantika)

4.-Bai Skol Pa Bo Siña No Pa Kòmbèrsá Ku Bisiña.

5.-Tambú pa Orea di Mucha. (Kantika di tambú speshal pa mucha)

6.-Ora Mucha Ta Mucha, Mucha Mester Skucha i Kanta Kantika Pa Mucha!

Tambe Tio Ali a produsí un 'CD' i di kontenido Spiritual pa Famia titulá “Ban Plama E Palabra”.

1992 Den organisashon i kordinashon e trabou mas grandi di Ali tabata kordinashon di selebrashon di 200 aña di lucha pa libertat pa: “Landhuis Kenepa, Biblioteka Públiko i Centraal Historisch Archief”.

Grabashonnan di Ali i Su Amigunan 1990- Disko 45 rpm — Kura di Maria di Wilfrido Pieter + Pensé Bon di Ali Inecia.

1991- LP- lmpakto Turismo Kòrsou (Bou di enkargo di sr. Tico Vos) Den e produkshon aki Yerba Seku tambe a partisipá.

1991 - Kasèt di tambú títulá “Rèspèt” ku 10 komposishon di Ali Inecia.

1992- Kasét di titulá: Prekupá pa Korsou.

1993 - Kasèt di Tambú titulá: Rèfèrèndu a dalnan.

Na aña 1991 te ku 2000 Ali i Su Amigunan a partisipá na Festival di Tumba komo Banda Müsikal.

Di aña 2000 te presente Ali i Su Amigunan ta aktivo komo kor di misa rítmiko.

Rekonosimentu 2000. Tula award. Proponé pa Sr. Jay Havisser i risibí di Stichting Kurá Hulanda

2004. Tapushi di Oro di organisashon Arte di Palabra

2006. Rekonosimentu serka Klup Ambiente di Grandinan

2008. Nombrá komo baluarte di kultura pa Prins Bernhardschool den Siman di kultura.

2008. Partisipashon na Wereld Kinder Festival na Hulanda ku un Grupo di Mucha i Hoben te ku 16 Aña, representando Aruba, Bonaire i Curaçao.

2009. Rekonosimentu na Kolegio San Martin de Porres pa koperashon ku skol.

2009. Nombrá komo Baluarte di Sta. Rosa entre baluartenan di Banda’riba.

2 yüli, dia di bandera homenage komo Baluarte di Banda’riba Dos homenage di Skol Pre Eskolar Mi Pret’i Wowo” den forma di:

Festival di poesia rítmiko dediká na Tio ali

Dedikashon di dak di Mi Pret’i Wowo na Tio ali

2013. 29 yüni, Premio Grótini, Harmonia i kueru

2014. 17 aug. Homenage di Famia Parenchi na Tio Ali

2015. 11 Aprel. Tio Ali a risibi un plaka di merito serka e organisashon "Seu Battle" komo muestra di apresio i gratitut pa loke el a hasi ku hopi amor i dedikashon pa años pa nos kultura di Korsou.

31 Òkt. Bendishonamentu di buki skirbí pa Tio Ali na Van Dorp Aruba. Ta trata aki di un buki dediká na skol I muchananan di Aruba titulá: “Mannan di Futuro di Aruba”. E buki a keda bendishoná pa

Pastor Rey.

Dia 3 Nov. Despues di un tayer duná na un grupo di dosente di Aruba, Tio Ali a presentá e buki na públiko. Esaki tambe a tuma lugá na BNA. (Biblioteka Nashonal Aruba).

2017. 29 Aprel. Promé Charla Spiritual – Tópiko Bida den Spiritu di Harmonia.

Esaki a tuma lugá na Hulanda organisá pa Grupo di Orashon Mama di Rosario.

09 Yüli. Rekonosimentu komo tokadó di WIRI serka Fundashon Museo Ka’i Òrgel relashoná ku desvelo di e monumento: “Patrimono Nashonal di Pueblo”, diseñá pa Giovanni Abath, na rotònde Po’i

Gobiernu dia 9 yüli 2017.

Fuentenan Alvin Inecia Archives - BNA - Biblioteca Nacional ArubaBNA – Biblioteca Nacional Aruba

https://www.bibliotecanacional.aw/pages/tag/alvin-inecia/

Alvin Inecia, Ali Inecia, Ali I Su Amigunan, Tio Ali.

2014 Dioske ta 40 aña di bida artístiko di Alvin, Ali Inecia.

“Di kuarenta, 20 aña komo Tio Ali”

KUATER ÉPOKA DI HISTORIA KU A KUMISÁ OFISIALMENTE DIA 12 DI ÒKTOBER 1974

[1]



Carla Adolphine van Leeuwen (☆ 15 di ougùstùs 1955 na Caracas – † 28 di ougùstùs 1980 na Willemstad) tabata un poeta di Kòrsou. Huntu ku e poetanan Oda Blinder i Aletta Beaujon e ta okupá un lugá úniko den poesia di Kòrsou na idioma hulandes.

Biografia

editá

Carla van Leeuwen tabata yu di Dorothy Debrot i di outor Boeli van Leeuwen. E tabatin un ruman hòmber i un dos ruman muhé menor. Na 1959, na edat di kuater aña, e ta muda pa Kòrsou. E tabata alumno di Dr. A. Schweitzerschool i despues PSC. E ta bai Hulanda pa studia idioma spaño, pero su estadia tabata breve. Bek na Kòrsou e ta kontinua su estudio na Akademia Pedagógiko.[48] Aki el a kuminsa skirbi poema i manera mayoria poeta el a kuminsa publiká su obranan den revista, entre otro den Kristòf.[49] Na edat di 24 aña Van Leeuwen ta debutá ku e kolekshon Because. Esaki tabata kontene diessinku poema, shete na hulandes i ocho na ingles. Segun resensia di Enrique Muller e kolekshon, sin ni sikiera usa e palabranan polítika, pobresa, odio, lucha of eksplotashon, tabata representa un krítika implísito riba sosiedat.[50] Otro tema hopi trata den su poesia ta e posishon intermedio entre mucha i adulto; un posishon ku no tabata fasil pa Van Leeuwen. Sinembargo amor lo por yuda kombatí sentimentunan molestoso.

Na 1980 i ku apenas 25 aña, el a pone fin na su bida dor di bula for di Koningin Julianabrug.[51] Motibu pa cual el a keda sin laga hopi obra atras. Na 2019 a deskubri diferente obra sin publiká, entre otro un kolekshon titulá Interval i algun poema los. Kombinando esakinan ku su promé kolekshon a saka un publikashon di 44 poema na 2021 bou di e título Because en andere gedichten.[52]

Na 1979 el a kasa ku Cor de Boer.

Obra

editá
  • 1979 - Because, Sticusa
  • 2021 - Because en andere gedichten, Uitgeverij In de Knipscheer

Category:Kòrsou


Na de middelbare school heeft ze een korte periode Spaans gestudeerd in Nederland maar dat land beviel haar niet. Terug op Curaçao begon ze met het schrijven van gedichten. Veel werk heeft ze niet nagelaten. Dat kan ook niet, want ze was pas vijfentwintig toen zij haar leven beëindigde. Zoals veel dichters begon zij in een tijdschrift. De gedichten werden kort daarna opgenomen in de bundel Because in 1979. Daarin stonden vijftien gedichten, zeven in het Nederlands, acht in het Engels.

In 1979 huwde zij met Cor de Boer.

De bundel van Carla van Leeuwen valt in de kategorie dichtwerken die impliciete kritiek op de samenleving vertegenwoordigen. Zonder ook maar ooit woorden als 'politiek', 'armoede', 'haat', 'strijd' en 'uitbuiting' e.d. te laten vallen wordt "onverbiddelijk afgerekend met de maatschappij

waarin liefde - het enige wat belangrijk is - onmogelijk is of onmogelijk gemaakt wordt.

Vier jaar woonde Carla van Leeuwen in Venezuela, daarna verhuisde ze naar Curaçao. Daar bezocht ze de lagere en de middelbare school. Ze kwam dus al jong met diverse talen in aanraking. Geen wonder dat ze iets met taal ging doen. Te meer, omdat ook in haar familie schrijvers aanwezig waren. Na de middelbare school heeft ze een korte periode Spaans gestudeerd in Nederland maar dat land beviel haar niet. Terug op Curaçao begon ze met het schrijven van gedichten. Veel werk heeft ze niet nagelaten. Dat kan ook niet, want ze was pas vijfentwintig toen zij haar leven beëindigde. Zoals veel dichters begon zij in een tijdschrift. De gedichten werden kort daarna opgenomen in de bundel Because in 1979. Daarin stonden vijftien gedichten, zeven in het Nederlands, acht in het Engels. Ze bundelde echter niet alle gedichten die ze had. In haar nalatenschap werd nog een verzameling met de titel Interval gevonden en een aantal losse gedichten. Al die gedichten werden opgenomen in Because en andere gedichten, dat verscheen in 2021.[1]

Een prima titel want in veel van de gedichten gaat het om een tussenpositie. En dan vooral die tussen het kind zijn en de volwassenheid. Die tussenpositie moet voor de dichter niet gemakkelijk zijn geweest. Maar de liefde kan helpen om die gevoelens van ongemak te bestrijden. Na aña 2019 a saka un di dos edishon di e kolekshon.

E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.


Ange Marie Philomène Jessurun (☆ 17 di sèptèmber 1954 na Willemstad) ta un dosente, eskritor i ko-outor di materialnan di ensenansa na Papiamentu di Korsou.

Biografia

editá

Ange Jessurun a nase na 1954[2] i a lanta den un famia grandi ku mayornan trahando den ensenansa na Korsou. Di 1972 te 1978 el a studia mikrobiologia na Universidat Radboud na Nijmegen, ku Papiamentu komo materia adishonal na Universidat di Utrecht. Despues di finalisa su estudio el a regresa Korsou pa bai traha komo dosente na Peter Stuyvesant College na Willemstad.[3]

De vorming en ontwikkeling van cultureel bewustzijn en (moeder)taalbeheersing van kinderen en jonge mensen heeft haar bijzondere aandacht. Ze is co-auteur van diverse Papiamentstalige onderwijsmethodes. Ze is de initiatiefnemer van Arte di Palabra, een succesvolle Papiamentstalige schrijf- en voordrachtwedstrijd voor het voortgezet onderwijs.

Sinds 2009 is ze verbonden aan de Universiteit van Curaçao als coördinator van de Master of Education opleidingen Papiamentu, Engels, Spaans en Nederlands van de Faculteit der Educatieve beroepen en Cultuurstudies. Door de inzet van een digitaal platform kunnen de opleidingen ook gevolgd worden op Aruba, Bonaire en Sint Maarten.[4]

Arte di Palabra

editá

Toen in 1998 Papiaments op Curaçao een verplicht vak werd in het voortgezet onderwijs nam Ange Jessurun het initiatief om naast het verplichte curriculum extra aandacht aan het Papiaments te besteden door een jaarlijkse voordrachtwedstrijd te organiseren voor leerlingen in het voortgezet onderwijs op Curaçao en later ook op Bonaire en Aruba. Jongeren worden hierdoor gestimuleerd om aandacht te besteden aan poëzie en proza en daarmee aan het Papiaments, de moedertaal van verreweg de meeste leerlingen. Jessurun verzorgde ook de eindredactie van de verzamelbundels met gedichten, korte verhalen en haiku's van de deelnemers aan Arte di Palabra. Voor haar inzet ontving ze in 2009 de Stanley Lamp Award, genoemd naar de voormalige minister van onderwijs die Arte di Palabra een warm hart toedroeg.[5][6] Zij ontving in 2019 voor haar werk het Kruz di Mérito Kòrsou (Kruis van Verdienste Curaçao). Eveneens in 2019 werd zij benoemd tot lid in de Orde van Oranje-Nassau.[7]

Faya Lobi

editá

In 2022 publiceerde Jessurun de familiegeschiedenis Faya Lobi. 200 jaar vurige liefde in de diaspora. De roman is gebaseerd op waargebeurde verhalen, herinneringen en historische documenten. Het verhaal begint met een beschrijving van de tocht van haar Chinese overgrootvader, die in 1865 van Hongkong naar Paramaribo reisde op zoek naar een beter leven. Hij trouwt met Emelia die in 1859 met haar hele familie werd vrijgekocht uit de slavernij. De familiesaga wordt vervolgd met het levensverhaal van hun kleinzoon Antonius die Suriname verlaat om te gaan werken bij de Shell op Curaçao. Als er ten gevolgde van de Tweede Wereldoorlog geen onderwijskrachten uit Nederland meer kunnen overkomen wordt hij gevraagd om leraar te worden. Hij wordt verliefd op Angela, een nakomeling van Jan Hendrik Specht die in 1791 de plantage Coraal kocht.[8] Jessurun neemt de lezer mee op een ontdekkingsreis door een gepassioneerde Surinaams-Curaçaose familiegeschiedenis.[9][10]

editá
  • (en) Ange Jessurun, Faya Lobi. Weblog. Konsultá dia 8 yüni 2023.

Werken

editá

Roman (outor)

editá
  • , Ange (2022). Faya Lobi. 200 jaar vurige liefde in de diaspora. Wintertuin uitgeverij. ISBN 978-90-79571-802. 

Onderwijsmethoden (ko-outor)

editá
  • Cristal. Papiamento pa Enseñansa Secundario. Departamento di Enseñansa, Seccion Desaroyo di Curiculo, Aruba.
  • Fiesta di idioma. Fundashon pa Planifikashon di Idioma (FPI), Kòrsou.
  • Mosaiko. Papiamentu pa Enseñansa Sekundario, FPI, Curaçao.
  • Salto. Método pa siña lesa na papiamentu, FPI, Curaçao.

Arte di Palabra (redaktor)

editá
  • Pòtpuri Arte di Palabra 2014. Kolekshon di poesia, kuenta i haiku 2000–2013. Di tres lustro. Caribpublishing, 2014. Template:ISBN
  • Pòtpuri Arte di Palabra 2019. Kolekshon di poesia, kuenta i haiku 2014-2018. Di kuater lustro. Eindredactie: Paul Roosenstein. Caribpublishing / Uitgeverij SWP, Amsterdam, 2019. Template:ISBN
E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.


Guillermo Estilito Rosario (☆ 6 di yanüari 1917 na Willemstad - † 26 di yüli 2003 na Kòrsou) tabata un poeta i eskritor na Papiamentu di Korsou.

Historia

editá

nl.wiki:Rosario recibió muchos honores y premios a lo largo de su vida. Fue nombrado caballero y luego oficial de la Orden de Orange-Nassau, recibió el Premio de Literatura del Centro Cultural de Curaçao, el Premio Sticusa, el "Tapushi di Oro" (Aar de Oro) por sus méritos de papiamento, un busto de bronce en la Biblioteca Pública de Curaçao y el Chapi di Plata (Azada de Plata) el Premio Bienal Pierre Lauffer.

Poema mural Como parte del proyecto "Poemas en las paredes", el poema de Guillermo E. Rosario "Mi Nigrita Papiamentu" se instaló en la pared de Vestwal 2-4 en Leiden en 2017,[1][2]

Bibliografia

editá

Novela

editá
  • 1943 - Un drama den hanchi'i Punda (1943);
  • 1958 - E trahador di den Klip (1958);
  • 1969 - E rais ku no ke muri (1969);
  • 1974 - Amor i sakrifisio (1974)
  • 197? - E angel pretu

= Obra teatral

editá
  • 1973? - Esta un Yaya
  • 1970 - Esaki ta mi mama

GUILLERMO ESTILITO ROSARIO, die in 1917 uit Antilliaanse ouders in Puerto Cabello geboren werd, leeft omringd door boeken, °orkondes, schilderijen en naslagwerken in een huis °P St Helena. Na twaalven *s hij zelden thuis. Dan werkt hij in alle stilte elders aanwaarvo een serie kinderboeken waarvoor hij een particuliere opdracht kreeg. Tevens schrijft hij geregeld artikelen voor dagblad Extra... Rosario wordt in de Encyclopedie van de Nederlandse Antillen omschreven als eenPapiaments- talige auteur van sociaal- realistische romans met een radicale ondertoon, die soms tot boventoon aanzwelt. In 1954 werd hij onderscheiden met een culturele prijs voor literatuur van het Cultureel Centrum Curacao en in 1976 meteen letterkundige prijs van de Sticusa. Tot het werk van Guillermo Rosario behoren onder andere: Un drama den hanchi'i Punda (1943); E trahador di den Klip (1958); E rais kunoke muri (1969); Amor i sakrifisio (1974) en E angelpretu(l97s). Op toneelgebied schreef Rosario Esta vn Yaya en Esaki ta mi mama. Rosario benadrukte in het gesprek met de Amigoe dat men op Curacao constructief moet werken. Dit gold tevens voor de kranten. In dit kader stelde Guillermo Rosario: "Er zit nog teveel sensatie in. Journalist en krant zijn voor verbetering vatbaar. De meeste personen die vooreen krant schrijven missen de speciale opleiding hiervoor... Daarnaast schrijft men soms nog teveel vanuit een politiek oogmerk en dan bedrijf je geen objectieve journalistiek. Vandaar," stelt Rosario, "dat vele mensen toch 's middags de Amigoe zullen blijven lezen. De krant geeft een rustiger kijk op het nieuws dan de Papiaments talige kranten. Men is zakelijk en neutraal. Je behoeft je niet steeds af te vragen uit welke hoek de wind waait." De schrijver ziet de toekomst voor de andere Nederlands- talige krant "een beetje donker in". "Want ze kunnen hun politieke verleden nog steeds niet van zich afzetten en vergeten. Uiteraard wordt dit ontkend, maar de berichtgeving spreekt voor zich en de lezer wordt steeds kritischer", aldus Rosario...[2]

E articulo aki ta uza ortografia di Papiamento. Lo aprecia si por mantene e articulo aki na estilo di Papiamento.


Norman Philip de Palm (2 di mart 1948 na Aruba) ta un poeta, escritor, actor, director y productor di cine y teatro Arubano-Kurasoleño. E ta skirbi na Hulandes Hij schreef in het Nederlands, ...??

Norman de Palm (nacido en 1948) es guionista de cine y teatro, director y productor. Estudió psicología clínica en Nimega y obtuvo un máster en Teatro Educativo en la Universidad de Nueva York. Hij was al tijdens zijn studie in Nederland bezig met theater. En 1976, De Palm se unió a la fundación Ilushon Kosmiko (Ilusión Cósmica), fundada poco antes por Felix de Rooy. Desde entonces, trabajaron juntos en esta fundación multicultural, que produce teatro, cine y danza, además de publicar libros y organizar festivales y exposiciones. Las obras representadas están escritas en su mayoría por De Palm y dirigidas por De RooyFelix de Rooy

De op Curacao door Felix de Rooy opgerichte toneelgroep „Cosmic Illusion" heeft internationale successen geboekt met het stuk „Desiree", geschreven door Norman de Palm en gespeeld door de Amerikaanse actrice Marian Rolle. Het stuk, dat ook al op Curacao is opgevoerd, is al op de planken geweest in New York, Engeland, België en Nederland.

In de laatste uitgave van het weekblad Vrij Nederland (VN) staat een vraaggesprek afgedrukt met de Antilliaanse regisseur De Rooy en toneelschrijver De Palm in aanwezigheid van Marian Rolle. Volgens dit stuk

zijn er al over de honderd voorstelling van "Desiree" geweest, elk van anderhalf uur. "Desiree" zijn de lotgevallen van een vrouw in een armzalige kamer in een negerwijk. Over het stuk en de uitvoering ervan wordt zeer lovend gedaan in het artikel.

"Het grootste compliment voor stuk en actrice is misschien wel dat het publiek aan het eind van de voorstelling, die ik zag, eerst niet durfde te klappen, maar in stilte afwachtte tot Marian Rolle weer opkwam", schreef Willem van Toorn in VN.

Hij werkte enige tijd als psycholoog bij de overheid. Marian Rolle werd door De Palm gepikt uit een project in New York. De Rooy en De Palm waren na enkele jaren Curacao daarheen verhuist met een studie-beurs van de Sticusa. De Palm richtte zich op toneel maken en was enige tijd toneelmanager van de groep waar Marian Rolle bij hoorde. De Rooy hield zich meer bezig met film en televisie. (Uit die New Vork-periode stammen ook enkele artikelen van Norman de Palm voor de Amigoe -RED). Met geen cent op zak is het trio begonnen met de uitvoeringen van "Desiree". Door toevalligheden kwamen zij met personen in contact die hen over de oceaan richting Engeland, België en Nederland voerden, na eerder al voorstellingen te hebben gegeven op Curacao en in Manhattan, te New York. Ze hebben de kosten er uitgehaald en kunnen er van leven, leggen de drie uit in het krante-artikel. "Nu/kunnen we sober bestaan van de voorstellingen en aan nieuw werk denken".[3]

Obran

editá
  • 1979? - Onderweg (na caminda) coleccion di poesia
  • 1979 - Enzovoorts / Padilanti
  • 1983 - Desiree
  • 1984 - Lippenstift
  1. Diana Lebacs
E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.


Karera

editá

Diana Lebacs a kuminsa su karera den teater na 1966 ku Ondine, obra di Jean Giraudoux. (aktrix of traduktor??) El a sigui pa aktua den un kantidat di obra di Pacheco Domacassé, manera Opus 1 (1970) i Tula (1971), dirigí pa e belgo Tone Brulin. Mas despues el a interpreta rolnan prinsipal den komedia, manera den E Mama Kalakuna (1973) i Een dag uit de dood van verdomde Lowietje (1980).[1]

El a skirbi Buchi Wan pia fini, un komedia pa mucha na 1974.

DL comenzó su carrera en el teatro con Ondine, de Jean Giraudoux, en 1966. A continuación, actuó en numerosas obras de teatro, como Opus 1 y Tula, de Pacheso Domacassé, dirigidas por el belga Tone Brulin. Más tarde interpretó papeles principales en obras como Een dag uit de dood van verdomde Lowietje y E Mama Lalakuna6.

En agosto de 1968, poco después de la muerte de su madre, Diana Lebacs y su marido emprendieron una gira de seis meses por Europa Occidental. Durante este viaje comenzó a escribir una novela, Sherry-het begin van een begin (Sherry-el comienzo de un comienzo), la historia de la llegada a la edad adulta de una niña caribeña, con el trasfondo del desarrollo socioeconómico de las islas y las huelgas que acompañaron a los levantamientos anticoloniales en Curaçao en 1969. El libro fue publicado en 1970 por la editorial Leopold (nl) de La Haya. Fue el primer libro para jóvenes de Curazao, escrito por un autor local sobre temas locales. Según su amigo Jeroen Heuvel, es en gran parte autobiográfica2.

Se matriculó en un curso de papiamento para conocer mejor la lengua franca de su país natal y poder publicar cuentos en la lengua que hablan los niños de las Antillas Neerlandesas3. Según Jeroen Heuvel, escribe para dos públicos. En neerlandés, para "lavar las orejas a los holandeses" y servirles de espejo, y en papiamento, para que los habitantes se sientan orgullosos de su isla y su lengua2,7.

En 1971, se creó el Sherry en el teatro. También en 1973, Diana Lebacs escribió una obra para jóvenes, la primera escrita en papiamento en más de veinticinco años, Buchi Wan pia fini (La pierna flaca de Buchi Wan). La obra, dirigida por Pacheco Domacassé, es una crítica a los sistemas educativos europeos y permite el intercambio en directo entre los actores y el público. La obra se representó varias veces en Aruba, Bonaire y Curazao y se publicó en 1974.

Nancho van Bonaire, publicada en 1975, es la primera de una serie de cuatro novelas muy conocidas8 . Ganó el premio Zilveren Griffel (nl) en 1976, la primera vez que este premio se concedió a un autor no europeo9,2.

Diana Lebacs continuó trabajando en varios frentes simultáneamente durante las décadas de 1980 y 1990. Publicó obras de ficción para niños en neerlandés y papiamento, manuales educativos para alumnos de primaria, desarrolló programas de televisión sobre la historia de la colonización española y neerlandesa de Curaçao, y actuó en dos películas, Famia kibrá y Boka Sarantonio (Bahía de Sarantonio). También participa en proyectos comunitarios como ferias del libro, talleres para acabar con la violencia contra las mujeres y programas para proteger el medio ambiente, y es miembro del jurado del festival Tumba, el mayor evento cultural de la isla2. También traduce libros y teatro5.

En 1983, Suikerriet Rosy es la historia de una sirvienta que llega a Curazao como trabajadora inmigrante y contiene un análisis profundo de la relación entre las islas del Caribe inglés y la relativamente próspera Curazao8.

En 1994, Diana Lebacs publicó su primera novela para adultos, De langste maand (El mes más largo), que analiza las disparidades entre los valores locales tradicionales y las expectativas occidentalizadas, y muestra la jungla de la drogadicción y el desempleo en Curaçao9.

En 2003 ganó el premio Prins Bernhard Cultuurfonds Caribisch Gebied por su libro Caimin's geheim (El secreto de Caimin)10 y en 2007 fue nombrada Caballero de la Orden de Orange-Nassau3.

En 2007, obtuvo una licenciatura en papiamento por la Universidad de Curazao (en) y un máster en 20119. Posteriormente, enseñó papiamento en la universidad para principiantes.

En 2007, interpretó un papel en la obra de teatro Los monólogos de la vagina6.

En 2014, Diana Lebacs publicó su primer libro de poesía, Belumbe/De Waterlijn (La línea del agua).

Fin de la vida Diana Lebacs murió de cáncer de páncreas el 11 de julio de 2022, el día en que su última novela fue a la imprenta, a la edad de 742,11 años.

For di "https://pap.wikipedia.org/w/index.php?title=User:Caribiana/Sandbox%3FLiteratura_-_Kòrsou/Boneiru&oldid=133417"